هفتاد و دو ملت ماجرای فرقه‌های مسلمانان در دوران شکوفایی اسلام است. داستان فرقه‌های کلامی در جهان اسلام داستانی پرماجرا است که همواره توجه پژوهشگران تاریخ و فرهنگ اسلامی را به خود معطوف کرده است. نوشته‌های محقّقانه از دیرباز تا کنون توانسته بر زوایای پیدا و پنهان این ماجرا پرتو افکند.

در این کتاب مقاله‌ها و رساله‌هایی پیش روی مخاطب است که هر کدام روزنی به این داستان پر ماجرامی‌گشاید. این اثر در پنج بخش تدوین شده است. بخش نخست گزارشی است از دیدگاه‌های متفاوت متکلّمان مسلمان دربارهٔ معجزه و کرامت.بخش دوم به چگونگی پیدایش فرقه‌های اسلامی اختصاص دارد.

در بخش سوم از هفتاد و دو ملت سخن از فرقه‌ی جهمیه و پیروان جَهم بن صَفوان به میان می‌آید که از مهم‌ترین فرقه‌های جبرگرا در فرهنگ اسلامی به‌شمار می‌روند. بخش چهارم در باب دهریان است که به اصالت مادّه و طبیعت عقیده داشتند و در نهایت، پایان‌بخش کتاب متن تصحیح‌شدهٔ رساله‌ای در معرفی و شناخت فرقه‌های مختلف اسلامی است.